“การลงทุนมีความเสี่ยง ผู้ลงทุนควรศึกษาข้อมูลก่อนตัดสินในลงทุน” คำกล่าวนี้ หลายคนมักเริ่มต้นจากการศึกษาความเสี่ยงและโอกาสสร้างผลตอบแทนของสินทรัพย์การลงทุนต่างๆ เพื่อทำความเข้าใจในสินทรัพย์ที่ต้องการลงทุนอย่างถี่ถ้วนก่อนตัดสินใจลงทุน แต่มีนักลงทุนอีกจำนวนไม่น้อยที่มุ่งหวังผลตอบแทนสูงเพียงอย่างเดียว จนอาจจะลืมศึกษาข้อมูลบางอย่างที่สำคัญกับไม่แพ้กัน นั่นก็คือ “การเข้าใจตัวเองก่อนที่จะเริ่มลงทุน” เช่น เป้าหมายของการลงทุนเพื่ออะไร ระยะเวลาในการลงทุนนานขนาดไหน รวมถึงความพร้อมทางจิตใจหากเกิดสถานการณ์การลงทุนผันผวนหรือเมื่อผลตอบแทนไม่เป็นไปตามที่คาดหวังไว้ เราสามารถยอมรับได้มากน้อยแค่ไหน เหล่านี้นับเป็นเรื่องพื้นฐานสำคัญที่ควรรู้ก่อนตัดสินใจลงทุนทั้งสิ้น  

รู้จักตัวเอง…ด้วยเป้าหมายการลงทุนที่ชัดเจน  

หากถามถึงเป้าหมายการลงทุนว่าเพื่ออะไร คำตอบอันดับแรกที่มักได้ยินบ่อยๆ นั่นก็คือ “ลงทุนเพราะอยากรวย” จริงอยู่เพราะไม่ว่าใครต่างก็ย่อมคาดหวังความร่ำรวยจากการลงทุน แต่การลงทุนที่ประสบความสำเร็จของแต่ละคนหรือแต่ละเป้าหมายก็ย่อมแตกต่างกัน เราจึงจำเป็นต้องมีการวางแผนที่ดี โดยเริ่มจากการตั้งเป้าหมายที่ชัดเจนและเฉพาะเจาะจง ด้วยการตั้งคำถามเหล่านี้เพื่อถามตัวเองก่อนที่จะลงทุนทุกครั้ง 

ตัวอย่างที่ 1 เป้าหมายลงทุนเพื่อเตรียมเงินสำหรับแต่งงานในอีก 2 ปีข้างหน้า โดยเป้าหมายนี้มีความสำคัญ และไม่สามารถเลื่อนเวลาแต่งงานได้ หรือยังไงก็ต้องมีเงินไว้แต่งงานในอีก 2 ปีตามกำหนดการ ดังนั้นวัตถุประสงค์ของเงินลงทุนนี้ควรมุ่งเน้นไปที่การรักษาเงินต้นให้ปลอดภัย แม้จะได้ผลตอบแทนเพิ่มขึ้นได้ไม่มากนัก จึงควรเลือกลงทุนในตราสารหนี้ที่มีความเสี่ยงต่ำ แม้มีโอกาสสร้างผลตอบแทนน้อย  

ตัวอย่างที่ 2 เป้าหมายลงทุนเพื่อเกษียณในอีก 20 ปีข้างหน้า เป้าหมายนี้มีความสำคัญเพราะเมื่อเกษียณแล้วจะได้มีเงินใช้อย่างเพียงพอ แต่ทั้งนี้เนื่องจากมีระยะเวลาลงทุนได้อีกนาน หากเกิดความผันผวนระหว่างทางก็ยังสามารถรอวันที่มูลค่ากลับมาเพิ่มขึ้นได้ ดังนั้นวัตถุประสงค์ของเงินลงทุนก้อนนี้ควรลงทุนที่ให้ได้ผลตอบแทนอย่างน้อยชนะเงินเฟ้อเพื่อรักษาอำนาจซื้อในอนาคตได้ จึงควรเลือกลงทุนกระจายหลายสินทรัพย์ โดยมีสัดส่วนการลงทุนในหุ้นผสมอยู่ เพื่อเพิ่มโอกาสได้รับผลตอบแทนที่มากขึ้นในระยะยาว    

รู้จักตัวเอง…ด้วยการประเมินว่าพร้อมที่จะรับความเสี่ยงหรือความผันผวนได้มากน้อยแค่ไหน 

โดยเริ่มจากลองถามใจตัวเองก่อนว่า ถ้าหากลงทุนไปแล้วไม่ได้รับผลตอบแทนตามที่คาดหวังจะมีผลกระทบทางการเงินแค่ไหน รู้สึกวิตกกังวลหรือจัดการกับอารมณ์ของตนเองได้อย่างไร เมื่อสภาวะตลาดมีการเปลี่ยนแปลงไปหรือหากต้องสูญเสียเงินต้นไปบางส่วนจะรับได้หรือไม่? 

ตัวอย่าง ถ้ามีเงินลงทุน 100,000 บาท ถ้าเงินหายไป 20,000 บาท เราจะรู้สึกวิตกกังวลจนกินไม่ได้นอนไม่หลับหรือไม่ หรือกระทบกับเป้าหมายหรือเงินลงทุนที่ต้องการหรือไม่   

ทั้งหมดนี้อาจดูเหมือนน่ากลัว แต่เชื่อไหมว่าหากเราตอบข้อจำกัดเหล่านี้ได้ ก็จะสามารถประเมินระดับการยอมรับความเสี่ยงจากการลงทุนเบื้องต้นของเราได้ ว่ารับความเสี่ยงได้มากน้อยแค่ไหน เหมาะกับการลงทุนในสินทรัพย์แบบใด ซึ่งปัจจุบันมีเครื่องมือที่ช่วยให้เราประเมินระดับการยอมความเสี่ยงของตนเองได้ ก็คือ “แบบประเมินความเสี่ยง” โดยคำถามในแบบประเมินความเสี่ยงจากการลงทุน เป็นคำถามที่เกี่ยวกับอายุของผู้ลงทุน รายได้ ประสบการณ์ในการลงทุน ระยะเวลาลงทุน วัตถุประสงค์ของเงินลงทุน หรือ การยอมรับอัตราผลกำไรหรือขาดทุนที่อาจจะเกิดขึ้น และอื่นๆ ร่วมด้วย เพื่อช่วยทำให้เราประเมินระดับความเสี่ยงของการลงทุนที่ตนเองยอมรับได้ และช่วยให้รู้ว่าควรลงทุนในสินทรัพย์ใดที่เหมาะสม จะให้ดีควรทำแบบประเมินความเสี่ยงของเงินลงทุนแต่ละเป้าหมาย เนื่องจากแต่ละเป้าหมายมีระยะเวลาและวัตถุประสงค์ที่แตกต่างกันดังที่กล่าวไว้ข้างต้น     

ตัวอย่าง ต้องการลงทุนเพื่อเก็บเงินให้ได้ 100,000 บาท ในอีก 2 ปีข้างหน้า หากประเมินแล้วรับระดับการยอมรับความเสี่ยงจากการลงทุนได้ระดับปานกลางค่อนข้างสูง วัตถุประสงค์ของเงินลงทุนนี้ต้องการเพิ่มผลตอบแทนที่สูงขึ้นและยอมรับความเสี่ยงที่จะขาดทุนในบางช่วงเวลาได้มาก ผลของแบบประเมินความเสี่ยงอาจแนะนำให้ลงทุนที่ผสมระหว่างหุ้นและตราสารหนี้ โดยอาจมีหุ้นไม่เกิน 40% และส่วนที่เหลือลงทุนในตราสารหนี้ เป็นต้น  

สำหรับสมาชิก กบข. เงินที่นำส่งเข้า กบข. เป็นการลงทุนระยะยาวเพื่อเป้าหมายเกษียณ ดังนั้น กบข. จึงได้ดีไซน์แบบประเมินความเสี่ยงการลงทุนที่เหมาะกับเป้าหมายเกษียณสำหรับสมาชิก กบข. โดยเฉพาะ จึงแนะนำให้สมาชิกทำแบบประเมินความเสี่ยงด้านการลงทุนก่อนตัดสินใจเลือกแผน โดยผลของการทำแบบประเมินความเสี่ยงด้านการลงทุนของ กบข. จะทำให้สมาชิกทราบระดับความเสี่ยงที่ตนเองยอมรับได้ และมีการแนะนำแผนการลงทุนที่เหมาะสมในแต่ละระดับความเสี่ยง เพื่อให้สมาชิกใช้ประกอบตัดสินใจเลือกแผนการลงทุนเพื่อเป้าหมายเกษียณได้อย่างเหมาะสม  

ทั้งหมดนี้เป็นเพียงข้อมูลเบื้องต้นในการสำรวจตัวเอง เพื่อหาแนวทางการลงทุนที่เหมาะสม และไม่ว่าจะเริ่มลงทุนแบบไหนหรือก่อนที่จะลงทุนครั้งใด นอกจากการหาศึกษาข้อมูลจากสินทรัพย์ลงทุนนั้นแล้ว อย่าลืมทำความเข้าใจตัวเองก่อนการลงทุนก็จะทำให้เลือกสินทรัพย์ลงทุนที่เหมาะสมกับแต่ละเป้าหมายของเราและเหมาะสมกับระดับการยอมรับความเสี่ยงของเราให้ได้มากที่สุด รวมถึงสามารถบริหารจัดการลงทุนได้เมื่อเกิดสถานการณ์ลงทุนผันผวนที่อาจเกิดขึ้น ที่สำคัญจะทำให้สมาชิกลงทุนอย่างเข้าใจ เพิ่มโอกาสได้รับผลตอบแทนเพื่อให้สามารถบรรลุเป้าหมายต่างๆ ที่ต้องการได้มากขึ้น